Onze taal - Werkwijze

1. Onderzoeksopzet
Dit onderzoek had als doel een gemeenschappelijk lexicon voor vormgeving binnen SintLucas te ontwikkelen. Gezien het persoonlijke, praktijkgerichte en contextuele karakter van vormgevingsprocessen kozen we voor een kwalitatieve onderzoeksbenadering, die ruimte biedt voor ervaring, betekenis en interpretatie.

2. Dataverzameling
Tussen maart en oktober 2023 zijn vierentwintig docenten van beide SintLucas-locaties geïnterviewd. De deelnemers zijn bewust geselecteerd op basis van variatie in vakgebied, werkervaring en opleidingscontext, om een breed en rijk beeld van de onderwijspraktijk te verkrijgen. De interviews, met een duur van 45 tot 90 minuten, volgden drie kernvragen:

1. Wat is jouw eerste (vaak nog onbewuste) herinnering aan vormgeving?
2. Waar en hoe heb je het vak bewust geleerd?
3. Welke elementen daarvan geef je door aan jouw studenten?

Samen leverden deze gesprekken circa dertig uur audiomateriaal op, dat automatisch werd getranscribeerd, vervolgens handmatig gecontroleerd, gecorrigeerd en geanonimiseerd.

3. Analyse
De analyse bestond uit twee stappen die elkaar aanvulden.

3.1 Thematische analyse
Door de transcripties herhaald te lezen en te coderen, zijn uitspraken met vergelijkbare inhoud gegroepeerd in zes centrale thema's: de oorsprong buiten school, materiaalsensitiviteit, proces en reflectie, samen leren, vormgeving als positionering, en brede, interdisciplinaire vormdefinities. Deze thema's tonen de diversiteit aan manieren waarop vormgeven binnen SintLucas wordt begrepen en onderwezen.

3.2 Clustering
Daarnaast zijn de antwoorden geordend volgens de drie interviewvragen (vertrekpunt, leerroute en onderwijspraktijk). Deze clustering maakt inzichtelijk hoe persoonlijke ontwikkeling, opleidingservaringen en didactische overtuigingen zich tot elkaar verhouden en gezamenlijk bepalend zijn voor de onderwijspraktijk.

4. Profielschetsen
Op basis van de transcripties zijn vierentwintig narratieve, geanonimiseerde profielschetsen opgesteld. Deze schetsen vormen verhalende portretten van daadwerkelijk geleefde ontwerp- en onderwijspraktijken. Anders dan gestandaardiseerde persona's benadrukken zij de nuance, context en belichaamde kennis die kenmerkend zijn voor het vormgevingsonderwijs. De profielschetsen vormen een belangrijke bouwsteen voor het lexicon (Deel 2) en dragen bij aan de grondslag voor toekomstverkenningen (Deel 3).

5. Vertaling naar toekomstscenario's
De thema's, profielschetsen en clusters vormden de basis voor het ontwikkelen van speculatieve toekomstscenario's voor het jaar 2050. Deze scenario's zijn uitgewerkt als verbeeldende denkoefeningen die verschillende mogelijke ontwikkelingen binnen het vormgevingsonderwijs verkenden.

De scenario's zijn opgebouwd door:

1. Sleutelinzichten uit de interviews te extrapoleren naar denkbare onderwijspraktijken in 2050;
2. Huidige spanningsvelden en kansen te vertalen naar toekomstige onderwijsvormen, rollen en infrastructuren;
3. Deze elementen narratief vorm te geven, zodat de scenario's niet alleen conceptueel maar ook invoelbaar en bespreekbaar worden.

De toekomstscenario's functioneren daarmee als een reflectief instrument: ze maken het mogelijk om hedendaagse aannames zichtbaar te maken, alternatieve richtingen te verkennen en gesprekken over de toekomst van het vormgevingsonderwijs inhoudelijk te verdiepen.

6. Borging van zorgvuldigheid
De kwaliteit van het onderzoek is gewaarborgd door gezamenlijke bespreking van analyses binnen het onderzoeksteam, systematische documentatie van interpretatie- en coderingskeuzes, en het voorleggen van enkele kernbevindingen aan geïnterviewden. Deze stappen ondersteunen een transparante en zorgvuldig onderbouwde werkwijze.

7. Reikwijdte en beperkingen
Dit onderzoek is kwalitatief en contextgebonden van aard. Het richt zich niet op statistische generaliseerbaarheid, maar op het verkrijgen van diepgaand inzicht in hoe vormgeving binnen SintLucas wordt ervaren, geleerd en onderwezen. De resultaten bieden een inhoudelijke basis voor verdere taalvorming, curriculumontwikkeling en toekomstgericht onderwijsbeleid.